تعاملات
اقتصادی کشورها عمدتا وابسته به روابط سیاسی آنها است. معمولا کشورها
اقتصاد خود را به کشورهایی گره میزنند که با آنها همگرایی سیاسی بالایی
دارند و در زمانی که این همگرایی یا ارتباط سیاسی بنا به هر دلیلی دچار
چالش شود، روابط اقتصادی نیز از آن اثر میپذیرد. نمونه های اخیری که برای
این قاعده میتوان مثال زد، روابط روسیه و ترکیه است که بعد از چالش در
سوریه، روابط اقتصادی آنها نیز دچار تلاطم شد. نمونه دیگر قطر است که بر
هم خوردن روابط سیاسی این کشور با عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، باعث
محاصره اقتصادی این کشور توسط عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس شد. اما
دو نمونه عجیب روابط خارجی ایران وجود دارد که از این قاعده پیروی نمیکند:
در
سال های اخیر بین ایران و روسیه، همگرایی سیاسی و امنیتی خوبی به وجود
آمده است. با وجود فرصت همگرایی سیاسی-امنیتی ایران و روسیه و تاکید مقام
معظم رهبری بر افزایش روابط دو جانبه در دیدار ایشان با پوتین و همچنین
فرصتی که از چالش ترکیه و روسیه برای جایگزینی محصولات ایرانی به جای
محصولات ترکیه ای برای ایران به وجود آمده بود، اما در حوزه اقتصاد این
همکاری و همگرایی رشد زیادی نداشته است و آمار تجارت ایران و روسیه نشان
میدهد که در دولت یازدهم، حتی صادرات ایران به روسیه کاهش یافته است.
| 2013 |
432 میلیون دلار |
| 2014 |
355 میلیون دلار |
2015 |
261 میلیون دلار |
| 2016 |
302 میلیون دلار |
آمار صادرات ایران به روسیه
این
کاهش روابط اقتصادی ایران و روسیه در شرایطی اتفاق میافتد که بعد از
برجام، روابط اقتصادی ایران و فرانسه افزایش چشمگیری داشته است.
| 2013 |
57 میلیون دلار |
| 2014 |
80 میلیون دلار |
| 2015 |
73 میلیون دلار |
| 2016 |
1.531 میلیارد دلار |
آمار صادرات ایران به فرانسه
در
حالی که فرانسه نه تنها همگرایی سیاسی با ایران ندارد، بلکه در مذاکرات
هستهای نقش مخرب «پلیس بد» را بازی کرد و همراهی زیادی با آمریکا از خود
نشان داد. همچنین مکرون، رییس جمهور فرانسه اخیرا گفته است که «ایران شریک
فرانسه نیست» و برای آغاز مذاکرات موشکی با ایران فشار زیادی وارد کرده
است. این مسائل در کنار پذیرایی فرانسوی ها از تروریستهای منافقین در
پاریس، نشان از خصومت عمیق فرانسه با جمهوری اسلامی ایران دارد.
روسیه
بدقولی هایی در تعهدات گذشته خود در مورد نیروگاه بوشهر، تحویل اس300 و
... داشته است. فرانسه نیز بعد از تحریمها، در صنعت نفت، خودرو، هواپیما و
... ایران را تحت فشار قرار داد. در بدبینانه ترین شرایط نسبت به روسیه،
میتوان گفت که روسیه و فرانسه کارنامه مشابهای در بدقولی نسبت به ایران
داشته اند.
اما
در حال حاضر با فرانسهای طرف هستیم که در حال فشار بر ایران برای محدودیت
در برد موشکهای خود است. همچنین این کشور نسبت به حضور ایران در منطقه
معترض است. از سوی دیگر به تندروترین گروه ایرانی مخالف نظام جمهوری
اسلامی، یعنی منافقین، پناه داده است.
اما
از سوی دیگر با روسیهای طرف هستیم که در برجام به ایران کمک کرد، در
منطقه با ایران همکاری میکند، به دنبال محدودیت در موشکهای ایران نیست، و
حتی حاضر است بازار داخلی خود را در اختیار اقتصاد ایران قرار دهد. قطعا
در تحریمها ضربه ای که آمریکایی ها و اروپایی ها به ایران زدند، بسیار سخت
تر از ضربات روسیه بود. البته تفاوت ماهوی روسیه با کشورهای اروپای غربی و
آمریکای شمالی در این است که روسیه به دنبال سرنگونی جمهوری اسلامی ایران
نیست اما کشورهای غربی به دنبال تضعیف و حتی سرنگونی نظام هستند.
حتی
اگر با نگاه غیر سیاسی هم به روابط اقتصادی ایران و روسیه بنگریم، ایران
بسیاری از نیازهای اقتصادی روسیه از جمله در حوزه کشاورزی را میتواند پوشش
دهد، اما در قیاس با فرانسه، ما میتوانیم صرفا مواد خام نفتی را به این
کشور صادر کنیم.
به
نظر میرسد جریانی در کشور وجود دارد که موافق شکل گیری روابط دوجانبه
میان ایران و روسیه نیست. به عنوان مثال میتوان به برخی از رسانههای
غربگرای داخلی اشاره کرد. برخی از رسانههای غربگرای داخلی، با وجود
بدعهدیهای غرب در دوران تحریم و پسابرجام، هیچ اشاره ای به بدقولیهای این
کشورها در حوزه های نفتی، خودرو، هواپیما و ... نمیکنند اما برای تضعیف
چهره روسیه در ایران، از هیچ تلاشی دریغ نمیکنند. «نفت می‌دهیم کالای
نامطلوب روسی وارد می‌کنیم» ، «خوش رقصی جدید روسها» ، « دیروز اس 300
امروز سوخو30» و «اروپاییها مطمئنتر از روسها» بخشی از تیترهای روزنامه
های غربگرای داخلی است که علیه روسیه و به نفع غربیها کار کرده است.
در
حال حاضر همگرایی سیاسی ایران و روسیه، باعث افزایش تمایل روسیه برای
همگرایی اقتصادی دو کشور شده است و پس از تحریم غرب علیه ایران و روسیه،
این کشور بارها اعلام کرده است که حاضر است در برخی از حوزهها، ایران را
جایگزین برخی از کشورهای اروپایی کند و بازار داخلی خود را در اختیار ایران
قرار دهد. اما تفکر غربگرایی که دامنه آن در کشور خیلی وسیع است، اجازه
نمیدهد روابط دوجانبه اقتصادی میان ایران و روسیه شکل بگیرد.
والسلام
